Over geluk: Verslaafd aan bereikbaar zijn

*Biep biep*, daar komt een appje binnen. *Tringeling* daar gaat je RING af: iemand staat voor de deur. Oh, en daar belt mijn dochter: “Die moet ik even pakken”. Sinds wanneer zijn we zo ontzettend belangrijk geworden dat we ons gezamenlijk schuldig maken aan asociaal gedrag en dit schijnbaar ook nog eens normaal vinden?

Kijk eens om je heen in een restaurant. Hoeveel smartphones liggen op tafel? Hoeveel mensen hebben hem daadwerkelijk vast, om iets op te zoeken, om een foto te maken en met de rest van de wereld te delen hoe gezellig de avond is? We kennen allemaal de situatie waarbij iedereen - zodra één iemand van het gezelschap een telefoon oppakt- zelf ook even checkt of we niks gemist hebben. Herkenbaar, niet?

Ons brein is verslaafd

Het wordt ons niet makkelijk gemaakt. Iedere keer als we een nieuw berichtje, like of comment ontvangen krijgt ons brein een dopamine shot. En daar houdt ons brein enorm van; het blijft zoeken naar die continue beloning die dus te vinden is in onze mini-computer met toegang tot de hele wereld in onze broekzak (of op tafel). Echter zijn we eenzamer dan ooit, zo voelt 46% van de Nederlandse bevolking zich eenzaam, dat is een stijging van bijna 10% sinds 2012.

Waarom? Mede omdat we niet meer in het moment leven door deze continue afleiding van onze smartphones. Echt aanwezig zijn, echt naar elkaar te luisteren en kijken. Er hoeft maar een piepje af te gaan en je kijkt toch even weg van je gesprekspartner om te checken wat het was. Of zodra je naar toilet gaat neem je de telefoon weer mee, zodat je kan zien wat je hebt gemist. Terwijl je normaal zou nadenken over het gesprek, het eten, de wijn… de persoon tegenover je.

Sociale vergelijking

Door te zien wat de rest van de wereld allemaal het doen is, maak je jezelf enorm ongelukkig. Dat heeft te maken hoe je brein is geprogrammeerd. Het brein vergelijkt op basis van zogenaamde ‘reference points': een opvallend (maar vaak irrelevante) standaard waarmee alle latere informatie wordt vergeleken. Ons brein werkt op deze manier, zodat we onder andere kunnen evalueren of we nog bij onze stam horen. In de oertijd was het onderdeel zijn van een stam/groep essentieel voor overleving. Onderdeel zijn van de groep zorgt voor bescherming, verzorging en voedsel. Hoor je er niet meer bij of val je buiten de groep, vervallen de voordelen van de groep en zul je hoogstwaarschijnlijk sterven.

Tegenwoordig hoeven we al lang niet meer voor overleving ergens bij te horen: toch gaat het brein zich vergelijken. Ons brein is gemaakt om ons gedrag t.o.v. 120 personen te vergelijken… in de oertijd paste dit. Echter moet ditzelfde brein nu de vergelijking met de hele wereld (door onze mini-computer op zak) verwerken. We verhogen het aantal reference points dermate, dat je brein hier eigenlijk niet mee om kan gaan. Net als je een Iphone 3 laat draaien op de laatste iOS update: error. Niet zo gek dat wij hier last van ondervinden.

Recht op onbereikbaarheid

Ons brein wordt helemaal gek van al deze prikkels en krijgt geen tijd om gewoon in het moment te zijn. Echt te luisteren of te genieten, door deze continue stroom aan afleiding en reference points. Onderzoek na onderzoek laat zien hoe ongelukkig we allemaal worden van onze smartphones, die ons verleiden om continue bereikbaar te moeten of willen zijn.

Echter, in tijden van hoge stress, verdriet of fysiek niet lekker zijn gunnen we het ons wel. Dan kunnen we wel onze telefoon links laten liggen. Denk maar terug naar de laatste keer dat je met de griep in bed lag? Nou met een bonkend hoofd en koorts, gunnen we ons wel de rust van offline te zijn. Alsof we een reden moeten hebben om even niet DIRECT te reageren?

Op dieet

Het lastige is: het brein hunkert naar die dopamine shots. In deze wereld vraag ik je dus eigenlijk om op suikervrij dieet te gaan in een snoepwinkel. Echter, bepaal je zelf die snoepwinkel. Richt hem gezonder in. Onze telefoons hebben hier allemaal mooie functies voor: zet notificaties uit, zet je telefoon op "niet storen" of vliegtuig modus tijdens die meeting of lunch. Of nog fijner: laat je telefoon thuis of lekker aan de lader liggen op je kantoor/aanrecht. Gun jezelf het recht op onbereikbaarheid: zo belangrijk ben je echt niet (ik ook niet).

Ervaar het, het is net als dat overgaan tot suikervrij dieet: afkicken en onwennig. Alle verandering is lastig, echter is het wetenschappelijk bewezen dat continue online zijn ons naast asociaal, zelfs eenzaam en ongelukkig maakt. Dus waarom zou je jezelf (en je omgeving) dit gunnen? Speel er eens mee om niet meteen reageren of op te nemen. Je zal zien dat de wereld niet vergaat. Je omgeving zal misschien even moeten wennen, maar ook zij passen zich aan op jouw tijdelijke onbereikbaarheid. Of niet, maar dat zegt misschien meer iets over jouw omgeving.

Beroep je wat vaker op je recht tot onbereikbaarheid, realiseer je dat we zo'n 25 jaar geleden niet anders gewend waren.

Dit artikel is geschreven door Rachelle Hensgens-Kock, MSc., Iedere laatste vrijdag van de maand verschijnt zij hier met een colum op Ze.nl.

Als geluksexpert vertaalt Rachelle de positieve psychologie naar de praktijk. Met haar bedrijf (Field of Faith) begeleidt zij zowel personen als organisaties in (werk)geluk, verandering en groei. Meer informatie hierover kun je vinden op haar website (www.fieldoffaith.nl) en Instagram pagina @fieldoffaith.nl.