Is een zelftest net zo betrouwbaar als een uitstrijkje? (En wat voor uitslag kun je krijgen?)

Misschien heb je ‘m al gehad: rond je dertigste verjaardag ontvangen vrouwen in Nederland een brief met een uitnodiging om een uitstrijkje te laten maken bij hun huisarts. Dit uitstrijkje wordt gedaan om signalen van baarmoederhalskanker op te sporen. Tijdens een uitstrijkje worden er cellen bij je afgenomen om te kijken of er afwijkingen zijn. Dit gebeurt vaak door middel van een eendenbek en inderdaad: dat is niet altijd even prettig. Niet gek dus dat er onderzoek wordt gedaan naar de betrouwbaarheid van een zelftest. Is zelf testen op afwijkende cellen net zo betrouwbaar als een uitstrijkje van een huisarts? Nieuw onderzoek laat zien van wel…

Universitair onderzoek

Onderzoekers van het Amsterdam UMC, Radboudumc en Erasmus MC concluderen nadat ze dit onderzocht hebben bij 14.000 vrouwen. De nauwkeurigheid is vastgesteld door middel van een onderzoek met controlegroepen: sinds 2017 werden vrouwen in het bevolkingsonderzoek door middel van een uitstrijkje getest op HPV, de seksueel overdraagbare aandoening die baarmoederhalskanker kan veroorzaken. Vrouwen die liever geen uitstrijkje laten maken bij de huisarts, kregen de mogelijkheid om te kiezen voor een zelftest. Deze bleek nagenoeg even nauwkeurig te werken als het bekende uitstrijkje bij de dokter. 

Oproep negeren

En dat is goed nieuws! Zeker als je er vanuit gaat dat maar liefst 25% (!) van de vrouwen die opgeroepen worden om een uitstrijkje te laten maken hun oproep compleet negeren. En dat kan heel wat risico’s met zich meebrengen. Hoewel de zelftest alleen bedoeld is om HPV te testen, wordt de uitslag van een uitstrijkje in een Pap-classificatie gegeven. Mocht je zelftest dus aangeven dat je HPV hebt, dan is het alsnog zeer raadzaam een uitstrijkje te laten maken bij de dokter. Om je geheugen op te frissen, dit zijn de verschillende Pap-uitslagen die er gegeven kunnen worden na een uitstrijkje.

Pap 0 t/m 5

Pap 0: Dan is er iets niet helemaal goed gegaan tijdens het uitstrijkje en kan er geen goede beoordeling gegeven worden. Dit kan bijvoorbeeld doordat er bloed bij is gekomen. Het uitstrijkje moet dan opnieuw gedaan worden.

Pap 1: Bij Pap 1 is de uitslag normaal, je cellen zien er na je uitstrijkje dan normaal uit.

Pap 2: Bij Pap 2 zijn enkele cellen afwijkend. Dit hoeft niet meteen iets ernstigs te betekenen, cellen hernieuwen zich, dus het kan zomaar zijn dat de afwijkende cellen over enkele maanden weer ‘normaal’ zijn, doordat ze simpelweg vervangen zijn door nieuwe. Vaak wordt aangeraden het uitstrijkje na een half jaar opnieuw te doen om te kijken hoe het er dan voor staat. 

Pap 3a: Als je na een uitstrijkje de uitslag Pap 3a krijgt zijn er afwijkende cellen gevonden en kan de huisarts besluiten of je opnieuw een uitstrijkje moet laten maken of dat er verder onderzoek wordt gedaan door middel van kolposcopie. Na een kolposcopie kan het zomaar zijn dat de afwijkingen zo klein zijn dat een behandeling niet nodig is. Dit is bij de helft van de vrouwen met Pap 3a het geval. De arts kan ook besluiten jouw baarmoederhals te behandelen, dit zijn vaak eenvoudige behandelingen.

Pap 3b: Krijg je de uitslag Pap 3b na een uitstrijkje, dan zijn er net wat meer afwijkingen gevonden dan bij Pap 3a en worden deze afwijkingen vaak verder onderzocht. Het is goed mogelijk dat ze overgaan tot een (eenvoudige) behandeling van jouw baarmoederhals. 

Pap 4: Bij Pap 4 kan er sprake zijn van ernstige dysplasie en wordt er verder onderzoek aangeraden. Een eenvoudige behandeling wordt in 90% van de gevallen aangeraden. Zo’n behandeling kan bijvoorbeeld een lisexcisie zijn, waarbij oppervlakkig weefsel van de baarmoedermond wordt weggenomen. Dit kan gewoon onder plaatselijke verdoving!

Pap 5: Na een uitstrijkje krijgen sommige vrouwen de uitslag Pap 5 te horen. Dat kan even schrikken zijn, er zijn dan namelijk sterk afwijkende cellen gevonden. Het is dan belangrijk dat er verder onderzoek gedaan wordt naar eventuele baarmoederhalskanker. In sommige gevallen blijkt het uitstrijkje ten onrechte Pap 5 aan te geven. 

Uitstrijkje is belangrijk!

Ben je zelf opgeroepen voor een uitstrijkje, dan hopen we dat je inmiddels begrijpt hoe belangrijk het is om hier gehoor aan te geven. Denk er gewoon maar aan dat dit een routineklus is voor huisartsen en een uitstrijkje vaak zó gepiept is. Mocht je het echt niet willen, dan zijn er verschillende manieren om aan een HPV zelftest te komen, de makkelijkste is bestellen via internet - bijvoorbeeld via thuistesters.nl, topmedicalcare.nl of thuistestenbv.nl. Nadeel hieraan is wel dat het je ongeveer 90 euro zal kosten. Een uitstrijkje bij de huisarts wordt daarentegen volledig vergoed. En bedenk je wel: mocht er uitkomen dat je HPV hebt, dan moet je alsnog naar de dokter om een uitstrijkje te laten maken.